KZ-Gedenkstätte Flossenbürg

Opis cmentarza

Miejsce Pamięci Obozu Koncentracyjnego Flossenbürg
KL Flossenbürg położony na pograniczu Dolnej i Górnej Bawarii działał od maja 1938 r. Pierwszymi więźniami, podobnie jak w przypadku innych obozów byli niemieccy komuniści, socjaldemokraci, Żydzi, kryminaliści i pozostały „element socjalny”. Od późnej jesieni 1939 r. do obozu zaczęły przybywać transporty z Polski a potem już regularnie z całej okupowanej Europy.
Obóz umiejscowiony w pobliżu kamieniołomów, na stoku wysokiej góry składał się z 14 drewnianych, skanalizowanych baraków przeznaczonych dla więźniów. W początkowym okresie w każdym z nich mieszkało po 500 osób, później już po 1000. Baraki wybudowane były na stoku góry, prowadziło do nich 80 stopni, po których więźniowie musieli wnosić różnego rodzaju ciężary (np. kotły z zupą). Flossenbürg, podobnie jak wszystkie obozy był ogrodzony drutem kolczastym pod napięciem.
Więźniowie pracowali w kamieniołomach, które dostarczały niezbędnego do rozwoju Trzeciej Rzeszy materiału budowlanego. Więźniów do pracy niewolniczej zatrudniały: Deutsche Erd und Steinwerke i Deutsche Ausrüstungswerke. Obóz posiadał około 80 komand roboczych, pracujących na rzecz wszystkich działów gospodarki niemieckiej: kolei, górnictwa, budownictwa, przemysłu zbrojeniowego, metalowego, lotniczego.
23 kwietnia 1945 roku oddziały 358 pułku 90 dywizji piechoty Armii USA, wyzwoliły obóz. Żołnierze zastali na miejscu tylko 1 526 ciężko chorych i umierających więźniów. Od połowy marca 1945 r. Niemcy ewakuowali obóz wysyłając w kierunku południowym „marsze śmierci”, których nie przeżyło ok. 7 tys. osób. Ostatnie kolumny ewakuacyjne zostały wyzwolone dopiero 8 mają 1945 r.
Według danych podawanych obecnie przez KZ Gedenkstätte Flossenbürg, w okresie od 1938 do kwietnia 1945 r. przez Flossenbürg i jego komanda przeszło około 100 000 osób, 84 tys. mężczyzn i 16 tys. kobiet; w tym: z Polski -31 400, z ZSRR 22 tys.; z Węgier 11 tys., z Niemiec 9.097, z Francji 5.070, z Czechosłowacji 2.263, z Włoch 3.033, z Jugosławii 1.952. Liczba udokumentowanych zgonów oscyluje w granicach 30 000. Według danych podawanych przez byłych więźniów liczbę więźniów szacowano na około 200 tysięcy a ofiar na około 90 tys., w tym 28 tys. Sowietów, 17.545 tys. Polaków, 3,2 tys. Francuzów, 3,2 tys. Czechów oraz 3,1 tys. Żydów. Do liczby tej trzeba doliczyć nie objętych dokumentacją obozową a zmarłych w pierwszych dniach, tygodniach, miesiącach po zakończeniu działań wojennych z powodu wycieńczenia i chorób nabytych w czasie pobytu w obozie. Bezpośrednio po wojnie liczbę, ofiar z Polski określano na 17 546, obecnie liczba ta została zredukowana do 8 tys. imiennie udokumentowanych polskich ofiar (info. KZ Gedenkstätte Flossenbürg).
W obozie pracowały cztery piece krematoryjne, które nie zawsze nadążały ze spopielaniem zwłok, wtedy palono je na stosach w obrębie obozu. Na terenie obecnego muzeum znajduje się tzw. Dolina Śmierci – miejsce dawnego krematorium, w którym w latach 1940-45 palono zwłoki ofiar z obozu. Ich popioły znajdują się nieopodal, w usypanej z ziemi piramidzie oraz obok niej przykryte granitową płytą. Poniżej krematorium na trawniku znajduje się symbol czerwonego winkla – to miejsce, gdzie rozstrzeliwano więźniów.
Na terenie obecnego miejsca pamięci znajduje się także cmentarz ponad 5 tysięcy więźniów. Część z nich zginęła w podobozach KL Flossenbürg, lecz w większości to ofiary marszów śmierci z kwietnia 1945 r. Początkowo grzebano je w miejscach gdzie zginęły. W okresie powojennym szczątki przeniesiono na teren miejsca pamięci. Większość ofiar pozostaje bezimienna. Część nazwisk jest znana, nie wiadomo natomiast, gdzie złożono zwłoki konkretnej osoby. Jedynie w tych przypadkach, gdy znana jest tożsamość ofiary i lokalizacja jej grobu umieszczano na nim płytkę nagrobną z danymi.

W 1947 r. Polacy (byli więźniowie) wznieśli kaplicę, która została poświęcona przy udziale międzynarodowej społeczności. Było to pierwsze miejsce pamięci związane z obozem koncentracyjnym na ziemi bawarskiej i jedno z pierwszych w Niemczech i Europie. Przez kilkadziesiąt powojennych lat miejsce to było znane jedynie nielicznym. Większość zabudowań byłego obozu nie przetrwała. Teren został zabudowany i dopiero pod koniec lat 90 rozpoczął się proces tworzenia godnego miejsca pamięci. Od 1 stycznia 2003 r. opiekę nad byłym obozem KL Flossenbürg przejęła Fundacja Bawarskie Miejsca Pamięci, nad która nadzór sprawuje minister kultury i nauki Bawarii. Działalność Fundacji jest finansowana z budżetu landu, miasta Monachium i dotacji federalnej. W 2007 r. w miejscu byłego obozu koncentracyjny Flossenbürg działalność rozpoczęło Muzeum Holocaustu nadzorowane przez Fundację Bawarskie Miejsca Pamięci.

Dane adresowe