Gedenkstätte und Museum Sachsenhausen

Opis cmentarza

Sachsenhausen - Miejsce Pamięci i Muzeum
Obóz koncentracyjny w Sachsenhausen (obecnie dzielnica Oranienburga) został założony na podstawie rozkazu Heinricha Himmlera latem 1936 r., tuż po objęciu przez niego kierownictwa nad aparatem policyjnym Trzeciej Rzeszy i uważany był przez niego za obóz wzorcowy. W tym miejscu szkoliło się wielu komendantów i wysokich funkcjonariuszy SS, którzy później obejmowali funkcje kierownicze w innych obozach (m.in. Rudolf Höss – komendant KL Auschwitz). W 1938 r. do Oranienburga przeniesiono Inspektorat Obozów Koncentracyjnych (Inspektion der Konzentrationslager), który stanowił centralę administracyjną wszystkich obozów koncentracyjnych.
Przeciętnie w obozie przebywało około 50.000 więźniów – ogółem przez KL Sachsenhausen i jego filie przeszło ich ponad 200.000, z których około 100 tys. zginęło, choć dokładnej liczby ofiar nie udało się ustalić.
Więźniami byli początkowo polityczni przeciwnicy reżimu narodowosocjalistycznego, potem w coraz większej liczbie członkowie grup określonych przez nazistów jako rasowo lub biologicznie małowartościowe, a od 1939 r. obywatele okupowanych krajów europejskich.
Po więźniach radzieckich obywatele polscy stanowili najliczniejszą grupę. Ich liczba niestety nie została nigdy ostatecznie ustalona. Wiadomo, że spośród 100 tys. ofiar obozu, 30 tys. to obywatele polscy. W 1944 r. w obozie przebywało ich prawie 18 tys.
Wśród polskich więźniów dominowali członkowie ruchu oporu, intelektualiści, w tym 169 profesorów i pracowników naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie (120 zwolniono po osobistej interwencji Benito Mussoliniego, a 14 zmarło). W obozie więziono 600 księży i biskupów z Polski. W Sachsenhausen zginął również Komendant Armii Krajowej generał Stefan Grot-Rowecki - w celi, w której przebywał znajduje się tablica pamiątkowa, a pomnik ku jego czci wzniesiono nieopodal monumentu poświęconego polskim i niemieckim duchownym zamordowanym w obozie.
W KL Sachsenhausen dokonywano eksperymentów medycznych na więźniach, które często kończyły się śmiercią lub kalectwem. W 1941 r. na jeńcach sowieckich przeprowadzono próby gazowania w zaadaptowanych do tego celu ciężarówkach, których potem używano m.in. w ośrodku zagłady Kulmhof i w KL Majdanek.
W 1942 r. na terenie obozu zbudowano krematorium i pomieszczenie przeznaczone do rozstrzeliwań, a w 1943 r. komorę gazową. Kompleks ten nazywano „Stacją Z”. W tym miejscu zaczęto zakopywać w dołach prochy więźniów zmarłych z powodu głodu, chorób, pracy przymusowej albo zamordowanych przez SS. Przed powstaniem krematoriów ciała były spopielane w krematorium miejskim w Oranienburgu.
Praca niewolnicza więźniów odbywała się początkowo w warsztatach i zakładach prowadzonych przez SS w sąsiedztwie obozu i kompaniach karnych oraz ogromnej cegielni „Klinkerwerk”, w której produkowano cegły do inwestycji budowlanych realizowanych w Berlinie. Obozowi podlegała ponad setka podobozów i komand zewnętrznych. Więźniowie byli zmuszani do pracy w niemieckim przemyśle zbrojeniowym, m.in. w zakładach lotniczych Heinkel w Oranienburgu, czy w fabryce Siemensa lub AEG w Berlinie. Również i wśród zatrudnionych w komandach śmiertelność byłą bardzo wysoka. Ich ciała przeważnie grzebano w grobach masowych na cmentarzach w pobliżu miejsca pracy,
W 1945 r. po przekroczeniu Odry przez Armię Czerwoną rozpoczęto ewakuację obozu. Więźniów niezdolnych do marszu wymordowano, innych popędzono w „marszach śmierci” m.in. do KL Mauthausen-Gusen oraz Bergen-Belsen. Wielu z nich nie przeżyło. 22 kwietnia 1945r. jednostki rosyjskie i polskie wyzwoliły obóz i uwolniły około 3000 pozostawionych w nim chorych. Część z nich wkrótce zmarła.
W 1961 r. utworzono w tym miejscu Narodowe Miejsce Przestrogi i Pamięci Sachsenhausen. Obejmowało ono niewielką cześć wcześniejszego obozu koncentracyjnego, pozostałe tereny były do roku 1990 nadal wykorzystywane przez wojsko. Po zjednoczeniu Niemiec w 1993 r. rozpoczęto systematyczne remontowanie oryginalnych zabudowań obozu. Wówczas muzeum Sachsenhausen stało się częścią Fundacji Brandenburskie Miejsca Pamięci, finansowanej przez władze federalne i kraj związkowy Brandenburgia.
Groby masowe na terenie muzeum znajdują są w rejonie Station Z oraz baraków szpitala obozowego Informacje o ofiarach KZ Sachsenhausen oraz jego podobozów i komand dostępne w Księdze Zmarłych KZ Sachsenhausen 1936 – 1945 na http://www.stiftung-bg.de/totenbuch/main.php a także na www.straty.pl

Kwatery

Groby masowe

Dane adresowe